Πλούσιες εκδηλώσεις, ξεφάντωμα, χορός και αναβίωση διασκεδαστικών εθίμων σε όλη την Ελλάδα χαρακτηρίζουν το τελευταίο Σαββατοκύριακο της Αποκριάς. Παρακάτω θα δείτε γνωστά και άγνωστα καρναβαλικά και αποκριάτικα έθιμα από όλη την Ελλάδα όπως είναι οι Αρκουδιάρηδες, το έθιμο των Φανών και το έθιμο της Τζαμάλας.
Πάτρα- Το καρναβάλι και τα «Μπουρμπούλια»
Το καρναβάλι της Πάτρας αποτελεί την πιο γνωστή εκδήλωση της χώρας. Στην Πάτρα πραγματοποιούνται κάθε χρόνο διάφορες εορταστικές εκδηλώσεις την περίοδο των Αποκριών. Την τελευταία εβδομάδα των Αποκριών έχουμε και τον τερματισμό των καρναβαλικών εκδηλώσεων με τις δύο μεγάλες παρελάσεις των αποκριάτικων αρμάτων. Τις παρελάσεις απαρτίζουν μεγάλα αποκριάτικα άρματα, που συνήθως σατιρίζουν καταστάσεις και πρόσωπα των ημερών μας, αλλά και πλήθος μασκαράδων, τόσο με Πατρινούς όσο και με άλλους απ’ όλη την υπόλοιπη Ελλάδα.
Ένα γνωστό και άκρως πατρινό έθιμο είναι και τα λεγόμενα «Μπουρμπούλια». Σύμφωνα μ’ αυτό το έθιμο, γυναίκες μεταμφιέζονται σε ντόμινο, κρύβοντας τόσο το πρόσωπό τους όσο και το σώμα τους, ώστε να έχουν εκείνες την αποκλειστική επιλογή του καβαλιέρου τους και συμμετέχουν σε απογευματινούς χορούς.
Νάουσα – Γενίτσαροι και Μπούλες
Στη Νάουσα αναβιώνει το έθιμο «Γενίτσαροι και Μπούλες», που έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα και, πιο συγκεκριμένα, στη λατρεία του θεού Διονύσου. Αυτό το παραδοσιακό δρώμενο χρονολογείται στις αρχές του 18ου αιώνα, ενώ οι ρίζες του ανιχνεύονται στις διονυσιακές γιορτές της αρχαίας Ελλάδας. Η φορεσιά του Γιανίτσαρου αποτελείται από φουστανέλα, τσαρούχια, βαριά ασημένια νομίσματα και ολοκληρώνεται με την περίφημη μάσκα από πανί κερωμένο στην εσωτερική πλευρά, εξωτερικά στοκαρισμένη με ένα ζωγραφιστό τσιγκελωτό μουστάκι. Όλη την περίοδο των αποκριών η μάσκα κοσμεί πολλά από τα μπαλκόνια της Νάουσας.
Ένας απαράβατος κανόνας του εθίμου που δεν αλλοιώθηκε όσα χρόνια κι αν πέρασαν είναι πως οι τελεστές του εθίμου είναι αυστηρά μόνο άντρες. Από τα πολύ παλιά χρόνια στα μπολούκια έπαιρναν μέρος και μικρά αγόρια.
Το έθιμο ξεκινάει νωρίς το πρωί, την παραμονή της Κυριακής της Αποκριάς όπου κι αρχίζει το ντύσιμο. Αυτό συμβαίνει γιατί τ’ ασήμια που θα κοσμήσουν τα πανάκριβα υφάσματα πρέπει να ραφτούν ένα ένα πάνω σε ένα ειδικά σχεδιασμένο για την τελετή γιλέκο. Τελευταία προσθήκη για να ολοκληρωθεί η αμφίεση της Μπούλας είναι το περίτεχνο και συνάμα πολύπλοκο κεφαλοδέσιμο, το οποίο τοποθετείται από ειδικό τεχνίτη, έτσι ώστε να δεθεί σωστά και σφιχτά για ν’ αντέξει στις μεγάλες διαδρομές που θα διανύσουν οι τελεστές και στους πολλούς και έντονους χορούς που απαιτεί η τέλεση του εθίμου.
Σκόπελος- Η “Τράτα”
Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς άντρες ντυμένοι με πρόχειρα ρούχα κρατούν στα χέρια τους ένα καΐκι κατασκευασμένο από καλάμια και ξύλα, την “Τράτα”. Οι τραταραίοι (το πλήρωμα) όλοι με ένα σταυρό από λουλάκι στο μέτωπο και στα μάγουλα γυρνούν όλη την πόλη χορεύοντας και τραγουδώντας άσεμνα τραγούδια και μερικές φορές ρίχνουν και δίχτυα, στα οποία πιάνονται οι περαστικοί. Το μπουλούκι που ακολουθεί την τράτα με τους “τραταραίους” αποτελείται από κάθε λογής μασκαρεμένους οι οποίοι τραγουδούν, χορεύουν και πίνουν ενώ κατά το σούρουπο η πορεία αυτή καταλήγει στην παραλία όπου και θα “φουντάρουν” στη θάλασσα την τράτα τους. Το γλέντι και οι χοροί θα συνεχίσουν στα σπίτια μέχρι τις πρωινές ώρες. Πρόκειται για έθιμο που αναπαριστά τους κουρσάρους που παλιότερα λυμαίνονταν τα αιγαιοπελαγίτικα νησιά και αποτελούσαν τον φόβο και τον τρόμο των κατοίκων.
Κοζάνη-Το έθιμο των Φανών
Το έθιμο των Φανών με πιθανή καταγωγή από τις αρχαίες διονυσιακές γιορτές και τα ρωμαϊκά Σατουρνάλια, είναι ουσιαστικά φωτιές που ανάβουν στις γειτονιές της πόλης και γύρω τους στήνεται ένα γλέντι με χορό και τραγούδι από τους κατοίκους.
Οι Φανοί, σε όλη την πόλη, ανάβουν κατά τις 8 το βράδυ της Μεγάλης Αποκριάς και οι άνθρωποι της γειτονιάς ξεκινούν το τραγούδι και το χορό γύρω τους. Στην αρχή, λέγονται τραγούδια της αγάπης και του έρωτα, και ορισμένα εμπνευσμένα από τα κατορθώματα των κλεφτών κατά την Επανάσταση. Τα πιο τολμηρά λέγονται στη συνέχεια, είναι σκωπτικά και διακωμωδούν άνδρες και γυναίκες. Υπάρχουν όμως, και κάποια που είναι μόνο για μεγάλους, τα λεγόμενα «ξινέντροπα», αθυρόστομα τραγούδια που λέγονται αργά το βράδυ.
Κρήτη – Καντάδες, Λεράδες και Αρκουδιάρηδες
Στην Κρήτη γιορτάζουν τις ημέρες του καρναβαλιού με ιδιαίτερη ένταση, αφού οι κιθάρες και τα μαντολίνα πρωτοστατούν στις εκδηλώσεις και συνοδεύουν τους μασκαράδες στη μεγάλη παρέλαση. Το ρεθυμνιώτικο καρναβάλι είναι το μεγαλύτερο της Κρήτης. Οι εκδηλώσεις αρχίζουν με καντάδες στα στενά της παλιάς πόλης και συνεχίζονται με το κυνήγι του κρυμμένου θησαυρού. Την Κυριακή πριν από τη μεγάλη καρναβαλική παρέλαση λαμβάνει χώρα μια «τελετουργία», ο λεγόμενος χορός των ομάδων, σύμφωνα με τον οποίο παρουσιάζονται θεατρικά σκετς, τα οποία σκηνοθετούν οι ίδιοι και η θεματική τους επικεντρώνεται στη μεταμφίεσή τους.
Ένα από τα κρητικά αποκριάτικα έθιμα είναι και οι «Λεράδες». Οι «Λεράδες» είναι μασκαράδες οι οποίοι φορούν γύρω από τη μέση και τα χέρια μεγάλες κουδούνες και αποτελούν τη συνηθέστερη μεταμφίεση των Κρητικών. Χαρακτηριστική, δε, μάσκα των Κρητικών είναι η «Σιβιανή μάσκα». Αυτή είναι κατασκευασμένη από τη ρίζα του φυτού «Αθάνατος». Ομάδα ανθρώπων φορά τη μάσκα αυτή και περιφέρεται στα σπίτια του νησιού.
Ένα ακόμα εντυπωσιακό έθιμο που διασώζεται στη Γέργερη είναι οι Άρκουδιάρηδες. Βγαίνουν στους δρόμους από τις παραμονές της αποκριάς αλλά και την Καθαρά Δευτέρα, δημιουργώντας πανδαιμόνιο με τους ήχους των κουδουνιών και χορεύοντας το δικό τους ξέφρενο αποκριάτικο χορό.
Ιωάννινα-Το έθιμο της Τζαμάλας
Αμέσως μετά τον εσπερινό της Κυριακής της Αποκριάς στα Ιωάννινα ανάβουν οι φωτιές που καίνε μέχρι το πρωί της Καθαρής Δευτέρας. Κορμοί δένδρων και μεγάλα κούτσουρα, που τοποθετούνται σε κάθε πλατεία ή γειτονιά της πόλης, από τις προηγούμενες ημέρες, μέσα σε ένα μεγάλο κύκλο με ψιλή άμμο, λαμπαδιάζουν. Το γλέντι αρχίζει με χορό, κρασί και ζεστή φασολάδα
Το έθιμο, αποτελεί μια ιεροτελεστία εξαγνισμού, που με την πάροδο του χρόνου και ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε εποχής, έχει τον δικό της συμβολισμό. Επί Τουρκοκρατίας, ο χορός γύρω από τη φωτιά, έβγαζε τον πόθο των σκλαβωμένων για τη λευτεριά. Τότε, οι Γιαννιώτες, έπαιρναν ειδική άδεια από τη διοίκηση της πόλης για την τέλεση του εθίμου.
Καστοριά – Μπουμπούνα και Χάσκαρης
Την Κυριακή της μεγάλης Αποκριάς αναβιώνουν κατά το σούρουπο οι μεγάλες φωτιές στις μεγάλες πλατείες της πόλης, στην Καστοριά. Πρόκειται για προχριστιανικό έθιμο, που επέζησε μέσα στον χρόνο και έφτασε ως τις μέρες μας. Οι μεγαλύτεροι μπουμπούνες είναι της πλατείας Ντουλτσό, της γειτονιάς του Απόζαρι, της πλατείας Ομονοίας και της γειτονιάς του παλαιού Νοσοκομείου. Γύρω από την αναμμένη μπουμπούνα, οι παρευρισκόμενοι πίνουν και γεύονται κεράσματα της μέρας της Αποκριάς, που καταναλώνονται εν όψει της Καθαράς Δευτέρας. Λαϊκές ορχήστρες παίζουν τοπικούς παραδοσιακούς σκοπούς και ακολουθεί χορός μέχρι να σβήσει η μπουμπούνα. Στα σπίτια, οι νοικοκυραίοι τηρούν το έθιμο του «Χάσκαρη». Μετά το βραδινό φαγητό διασκεδάζουν όλοι με τις προσπάθειες που καταβάλουν όλα τα μέλη της οικογένειας για να «πιάσουν» με το στόμα ολάνοιχτο το βρασμένο αυγό που τους προσφέρεται με τη βοήθεια ενός ξύλινου ραβδιού και μιας κλωστής στην οποία δένεται το αυγό. Το νόημα αυτού του εθίμου είναι συμβολικό: Με το αυγό κλείνει το στόμα για την Σαρακοστιανή νηστεία – Με το αυγό ανοίγει ξανά τη νύχτα της Ανάστασης.
Σκύρος – Οι γέροι, οι κορέλες και οι φράγκοι
Αν θέλετε να ακούσετε τα γεγονότα της χρονιάς, με σατυρική διάθεση τότε η Σκύρος την περίοδο των αποκριών, είναι ο ιδανικός προορισμός. Οι κάτοικοι (κυρίως οι ψαράδες) του νησιού, επιδίδονται σε μια μορφή απαγγελίας έμμετρης σάτιρας, κάνοντας την ανασκόπηση των γεγονότων της χρονιάς που πέρασε, με τη δική τους ιδιαίτερη ματιά. Μόλις ανοίγει το Τριώδιο, στα σοκάκια της Σκύρου τριγυρίζουν ομάδες μεταμφιεσμένων, μπορείτε να συναντήσετε «Γέρους» με κουδούνια, «Κορέλες» και «Φράγκους. Αν τύχει, μάλιστα, και συναντηθούν δύο ή περισσότεροι «Γέροι», συναγωνίζονται στο περίφημο «λιλίρισμα», κουνώντας ρυθμικά και με ένταση τα κουδούνια τους για να ξεσηκώσουν τους πάντες.
Αμφισσα – Ο θρύλος του στοιχειού
Ο «θρύλος του στοιχειού» αναβιώνει το τελευταίο Σαββατοκύριακο της αποκριάς. Από τη συνοικία Χάρμαινα, όπου βρίσκονται τα παλιά Ταμπάκικα και τα σκαλιά του Αϊ Νικόλα, κατεβαίνει το «στοιχειό» και μαζί ακολουθούν εκατοντάδες μεταμφιεσμένοι. Λέγεται πώς τα «στοιχειά» αποτελούν ψυχές σκοτωμένων ανθρώπων ή ζώων που τριγυρίζουν στην περιοχή. Η αναπαράσταση της «Νύχτας των στοιχειών» γίνεται κάθε χρόνο από το 1995 στην πόλη των Οζολών και η ιστορία του εθίμου αναφέρεται στην ελληνική εκδοχή του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας.
Νάξος-Οι «Κουδουνάτοι»
Το νησί αυτό αποτελεί τη γενέτειρα του Διονύσου Ο εορτασμός ξεκινά την Παρασκευή με τα Μεθυδότια. Πρόκειται για γιορτή αφιερωμένη στο Διόνυσο με κοπέλες να είναι ντυμένες ως Μαινάδες και να χορεύουν και να τραγουδούν γύρω από το άρμα του θεού. Τριγύρω τους οι Σάτυροι τις προκαλούν και τις κυνηγούν ενώ εκείνες προσπαθούν να ξεφύγουν από τα ερωτικά τους καλέσματα. Τα πειράγματα από τους Σάτυρους έχουν και τους θεατές συχνά ως αποδέκτες. Ακολουθεί στο τέλος σπονδή στο θεό από όλους τους συμμετέχοντες και άφθονος χορός με τη συνοδεία μουσικής. Αποκριάτικο έθιμο αυτού του νησιού (Απείρανθος) είναι και οι«Κουδουνάτοι». Αυτοί είναι άνθρωποι με κάπα και κουκούλα, οι οποίοι περιφέρονται στους δρόμους του νησιού, κάνοντας πολύ θόρυβο και προκαλώντας τους υπολοίπους με άσεμνες χειρονομίες. Μαζί με τους «Κουδουνάτους» κυκλοφορούν επίσης και ο «Γέρος», η «Γριά» και η «Αρκούδα». Στις πλατείες πολλών χωριών του νησιού στήνεται γλέντι με άφθονο κρασί και φαγητό, το οποίο και πλαισιώνεται από οργανοπαίκτες και παραδοσιακά αποκριάτικα τραγούδια.
Κέρκυρα -Το κάψιμο του Καρνάβαλου με άρωμα… Βενετίας
Στην Κέρκυρα την τελευταία Κυριακή της αποκριάς γίνεται το κάψιμο του σιορ καρνάβαλου, αφού προηγουμένως έχει διαβαστεί η διαθήκη του. Ο κορφιάτικος γάμος και ο χορός των παπάδων αναβιώνουν σε διάφορα χωριά του νησιού. Τα καρναβαλικά έθιμα της Κέρκυρας συνδυάζουν την αρχαιοελληνική παγανιστική κουλτούρα με το φινετσάτο πνεύμα του καρναβαλιού της Βενετίας. Το καρναβάλι αναγγέλλεται, ως είθισται στα Επτάνησα, από τον τελάλη, ο οποίος διαλαλεί τον ερχομό του σιορ καρνάβαλου κρατώντας το «όρντινο» (διαταγή). Ιδιαίτερα έθιμα υπάρχουν σε ορισμένα χωριά της Κέρκυρας όπως ο κορφιάτικος γάμος και ο χορός των παπάδων.
Ζάκυνθος- Βενετσιάνικος γάμος
Ο «Βενετσιάνικος γάμος στο Τζάντε» είναι ένα δρώμενο εμπνευσμένο από την μακρόχρονη ιστορία των νησιών του Ιονίου που μεταφέρει το κοινό στην εποχή των ευγενών (Κόντηδων) και των λαϊκών (Ποπολάρων), όταν οι πρώτοι με τις ακριβές φορεσιές τους απολάμβαναν την ισχύ και τα πλούτη τους και οι δεύτεροι με τη συμμετοχή τους στα κοσμικά γεγονότα της εποχής βίωναν την γενναιοδωρία των πρώτων.
Το δρώμενο, αναπαριστά από το 2004 και κάθε χρόνο την περίοδο των Αποκριών τη γαμήλια τελετή στη Ζάκυνθο του 16ου αιώνα με τα έθιμα και τις παραδόσεις που έφεραν οι Βενετσιάνοι στο νησί. Στην διάρκεια του εκατοντάδες νέοι και νέες του νησιού φορούν τις πανέμορφες αρχοντικές φορεσιές εκείνης της εποχής και αποτυπώνουν με μεγαλοπρεπή τρόπο τον «Βενετσάνικο γάμο στο Τζάντε».
Δίστομο-Κουδουναραίοι
Οι τραγόμορφοι Κουδουναραίοι είναι ένα έθιμο 30 αιώνων με διονυσιακές ρίζες και συνίσταται στην περιφορά ανθρώπων – νέοι και τελευταία και νέες- ντυμένων με προβιές ζώων και ζωσμένοι με μεγάλες κουδούνες στη μέση τους, προσπαθούν, συμβολικά, με τον εκκωφαντικό κτύπο των κουδουνιών να ξυπνήσουν τη φύση, μόλις τελειώνει ο χειμώνας και αρχίζει η άνοιξη. Την επερχόμενη άνοιξη συμβολίζουν και τα φύλλα ελιάς που έχουν στην κορυφή των μαγκούρων τους.
Μαζί με την αθυρόστομη «αριστοφανικής προέλευσης» γλώσσα τους στα αυτοσχέδια τραγούδια που λένε δίνουν μια άκρως επιθεωρησιακή και εν κινήσει »παράσταση», αφού τα θέματα που θίγουν κάθε χρόνο είναι εμπνευσμένα από την τρέχουσα πολιτική και κοινωνική επικαιρότητα.
Η εντυπωσιακή παρουσία τους σημαδεύεται με το καθιερωμένο «τολμηρό» τραγούδι τους, μπροστά στους θεατές τους
Ξάνθη- Το κάψιμο του Τζάρου
Το έθιμο αυτό το έφεραν οι πρόσφυγες από το Σαμακώβ της Ανατολικής Θράκης και αναβιώνει κάθε χρόνο από τους κατοίκους του συνοικισμού, ο οποίος βρίσκεται στη γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου. Ο Τζάρος ή Τζάρους, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, ήταν ένα κατασκευασμένο ανθρώπινο ομοίωμα τοποθετημένο πάνω σε ένα σωρό από πουρνάρια.
Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς καιγόταν σε κέντρο αλάνας, πλατείας ή σε υψώματα για να μην έχουν το καλοκαίρι ψύλλους. Η ονομασία «Τζάρος» προήλθε από τον ιδιόρρυθμο ήχο που δημιουργούσε η καύση του θάμνου «τζ,τζ,τζ…». Μετά την ολοκλήρωση του εθίμου, ακολουθεί ένα φαντασμαγορικό θέαμα με πυροτεχνήματα.
Διδυμότειχο-Το έθιμο του «Μπέη»
Το έθιμο του «Μπέη», περιέχει διονυσιακά στοιχεία και έχει σατιρικό χαρακτήρα. Ο Μπέης είναι ώριμος άντρας με μουστάκι, ντυμένος με «γούνα», βαμμένος με κοκκινάδι, πολλά στολίδια, φέσι, μπότες και φέρει μαζί του ραβδί, πιστόλια και ναργιλέ. Φυσικά δεν είναι μόνος του, έχει και τη συνοδεία του. Προηγείται όλων ο τελάλης, ακολουθεί η φρουρά του Μπέη, έπειτα ο ίδιος, οι αυλικοί και οι γεωργοί. Το ντύσιμο σχεδόν όλων των προσώπων βασίζεται σε ρούχα παλαιότερων εποχών και στον αυτοσχεδιασμό. Αφού τελειώσει η «γύρα» του μπέη, γίνεται αναπαράσταση των τοπικών εργασιών (όργωμα, θερισμός) από τους γεωργούς. Ακολουθεί γαϊδουροδρομία και ρωμαϊκή πάλη. Μετά την ολοκλήρωση της ρωμαϊκής πάλης, ο κόσμος μαζεύεται στις ταβέρνες και μαζί με το προσωπικό του Μπέη πίνει και διασκεδάζει με παραδοσιακά όργανα της περιοχής.
Αμοργός- Το έθιμο του «Καπετάνιου»
Το πρωί της Τυρινής οι νέοι, ντυμένοι με βράκες με ζωνάρι στη μέση, με τραγιάσκες και παραδοσιακά γιλέκα διακοσμημένα χιαστί με χρωματιστές κορδέλες, παίρνουν τον δρόμο για την εκκλησία της Παναγίας την Επανοχωριανής. Οι νέοι αυτοί συνοδεύονται από οργανοπαίχτες που τραγουδούν μαντινάδες και τον «Αποκριανό»: «Πέρασαν οι αποκριές πάνε και οι τυρινάδες…»
Η επιλογή του «Καπετάνιου» γίνεται από τον παπά του χωριού, ο οποίος ρίχνει ψηλά στον αέρα τον «γιλεό» (είδος άμφιου) και αυτός που τον αρπάζει γίνεται ο «Καπετάνιος».
Αμφίκλεια Φθιώτιδας-Χέι και κοντοσούβλι γίγας
Οι Απόκριες ξεκινούν με το παραδοσιακό άναμμα της φωτιάς το γνωστό χέι τόσο στις γειτονιές του χωριού όσο και το μεγάλο χέϊ στην πάνω Πλατεία του χωριού. Πρόκειται για διονυσιακό κατάλοιπο με χορό μασκαράδων συνοδεία τούμπανου και καραμούζας.
Την Κυριακή της Αποκριάς οι κάτοικοι της Αμφίκλειας ετοιμάζουν το γνωστό κοντοσούβλι που έχει μήκος 120 μέτρα με περισσότερα από 800 κιλά κρέας που κάθε χρόνο αφιερώνουν στην Μέρκελ και την παρέα της. Το μεσημέρι της Κυριακής στήνουν ένα τρικούβερτο γλέντι κάτοικοι και προσκεκλημένοι.
Την Καθαρά Δευτέρα μετά το πέταγμα του χαρταετού γίνεται γλέντι στην Κάτω Πλατεία της Αμφίκλειας με παραδοσιακή φασολάδα, λαγάνα και άλλα σαρακοστιανά, χορός με τούμπανο και καραμούζα, πίπιζες και νταούλια.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου