Αλλάζει το ίντερνετ

Το ίντερνετ αλλάζει πρόσωπο με την ευρωπαϊκή μεταρρύθμιση των πνευματικών δικαιωμάτων που ενέκριναν την Τρίτη οι ευρωβουλευτές. Ένα κείμενο που περίμεναν τα μέσα ενημέρωσης και τους καλλιτέχνες, αλλά καταπολεμήθηκε από τις αμερικανικές πλατφόρμες και τους υποστηρικτές της ελευθερίας του Ίντερνετ.
Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υιοθέτησαν την οδηγία Copyright για τα πνευματικά δικαιώματα στο διαδίκτυο, σε ψηφοφορία στην Ολομέλεια με 348 ψήφους υπέρ, 274 κατά και 36 αποχές. Με αυτό τον τρόπο ολοκληρώθηκε η νομοθετική διαδικασία για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η οποία ξεκίνησε το 2016.
«Ξέρω ότι υπάρχουν πολλοί φόβοι για το τι μπορούν να κάνουν ή να μην κάνουν οι χρήστες — τώρα έχουμε σαφείς εγγυήσεις για την ελευθερία της έκφρασης (…) και τη δημιουργικότητα στο Ίντερνετ», ανέφερε σε μήνυμά του στο Twitter ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Άντρους Άνσιπ εκφράζοντας την ικανοποίησή του.
Η μεταρρύθμιση αυτή με τα οικονομικά διακυβεύματα, η οποία παρουσιάσθηκε από τον Άνσιπ τον Σεπτέμβριο 2016, έγινε στόχος μιας άνευ προηγουμένου άσκησης πιέσεων από την πλευρά των υποστηρικτών, όπως και των αντιπάλων της, που κινητοποιήθηκαν μέχρι και την τελευταία ημέρα.
Το κείμενο έχει στόχο να προσαρμόσει στην ψηφιακή εποχή την ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα πνευματικά δικαιώματα, που χρονολογείται από το 2001, μια εποχή κατά την οποία δεν υπήρχε το YouTube, που ανήκει σήμερα στη Google.
«Στόχος του είναι να επιτρέψει στον Τύπο και τους καλλιτέχνες να λαμβάνουν ένα μέρος των εσόδων που δημιουργούνται από τη διανομή των παραγωγών τους και των έργων τους στο Ίντερνετ», εξηγούσαν περισσότερες από 170 προσωπικότητες, μεταξύ των οποίων ο DJ Νταβίντ Γκετά και η ηθοποιός και τραγουδίστρια Λουάν, σε άρθρο τους που δημοσιεύθηκε την Κυριακή από τη γαλλική εβδομαδιαία εφημερίδα JDD.
Οι υποστηρικτές της μεταρρύθμισης επέμεναν πως οι «αμερικανικοί γίγαντες», όπως οι Google και Facebook, που επωφελούνται από τις διαφημίσεις που δημιουργούνται από τα έργα που φιλοξενούν, οφείλουν να αμείβουν πιο δίκαια τους μουσικούς, τους κινηματογραφιστές, τους φωτογράφους, τους εκδότες, τους δημοσιογράφους.
Στο άλλο στρατόπεδο βρίσκονταν οι γίγαντες της Σίλικον Βάλεϊ, αλλά και οι υποστηρικτές της ελευθερίας στο Διαδίκτυο, που φοβούνται ότι θα περιοριστεί αυτός ο δίαυλος διανομής.
Τα κράτη μέλη, που θα πρέπει να δώσουν την οριστική έγκρισή τους στη μεταρρύθμιση, θα έχουν δύο χρόνια για να ενσωματώσουν το κείμενο στο εθνικό δίκαιό τους μετά τη δημοσίευσή του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνεπώς το κείμενο δεν τα τεθεί σε ισχύ παρά το 2021.
«Η οδηγία, αν ενσωματωθεί σωστά, μπορεί να συμβάλει στο να διατηρηθεί το δημοσιογραφικό ερευνητικό ρεπορτάζ που όλα δείχνουν πως εξακολουθεί να είναι το καλύτερο μέσο για να καταπολεμηθεί η παραπληροφόρηση», τόνισε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Γαλλικού Πρακτορείου (AFP, Agence France-Press) Φαμπρίς Φρις.
Τα δύο πιο επίμαχα σημεία της Οδηγίας Copyright σχετίζονται με τα Άρθρα 11 και 13. Το Άρθρο 13 υποχρεώνει τις διαδικτυακές πλατφόρμες να δημιουργούν φίλτρα για την επόπτευση του υλικού που αναρτούν οι χρήστες, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι δεν υφίστανται παραβιάσεις πνευματικών δικαιωμάτων. Το Άρθρο 11 υποχρεώνει τις διαδικτυακές πλατφόρμες που αναρτούν ενημερωτικά, ειδησεογραφικά άρθρα – όπως η Google News, να συνάπτουν σύμβαση άδειας χρήσης του σχετικού υλικού με τον αρχικό εκδότη.
Η συμφωνία, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προβλέπει τα εξής:
Οι τεχνολογικοί γίγαντες θα μοιράζονται τα έσοδα με καλλιτέχνες και δημοσιογράφους
Η συμφωνία αποσκοπεί στην ενίσχυση της δυνατότητας των κατόχων πνευματικών δικαιωμάτων, κυρίως των δημιουργών όπως οι μουσικοί, οι ερμηνευτές και οι σεναριογράφοι, καθώς και των εκδοτών ειδήσεων και των δημοσιογράφων, να διαπραγματευτούν καλύτερες συμβάσεις για τη χρήση των έργων τους που εμφανίζονται σε διαδικτυακές πλατφόρμες. Αυτό επιτυγχάνεται καθιστώντας τις διαδικτυακές πλατφόρμες απευθείας υπόλογες για το περιεχόμενο που αναρτάται σε αυτές και παρέχοντας αυτόματα το δικαίωμα στους εκδότες ειδήσεων να διαπραγματευθούν συμφωνίες εκ μέρους των δημοσιογράφων τους για τα άρθρα που χρησιμοποιούν οι κόμβοι αναμετάδοσης ειδήσεων.
Εξασφάλιση της ελευθερίας της έκφρασης
Σημαντικός αριθμός των μέτρων είναι σχεδιασμένος ειδικά για να διασφαλιστεί ότι το διαδίκτυο θα παραμείνει χώρος ανοιχτός στην ελευθερία της έκφρασης.
Καθώς η διαμοίραση αποκομμάτων ειδησεογραφικών άρθρων εξαιρείται ρητώς από την εφαρμογή της οδηγίας, αυτή η πρακτική μπορεί να συνεχιστεί ακριβώς όπως στο παρελθόν. Ωστόσο, η οδηγία περιέχει επίσης μέτρα εναντίον των κόμβων αναμετάδοσης ειδήσεων που κάνουν κατάχρηση αυτού του δικαιώματος. Τα αποκόμματα θα μπορούν λοιπόν να συνεχίσουν να εμφανίζονται στις σελίδες του Google News, για παράδειγμα, ή όταν ένα άρθρο μοιράζεται στο Facebook, με την προϋπόθεση ότι αυτά θα είναι «πολύ σύντομα».
Η ανάρτηση προστατευόμενων έργων για λόγους παράθεσης, κριτικής, εξέτασης, διακωμώδησης, παρωδίας ή σάτιρας προστατεύεται, διασφαλίζοντας ότι τα «memes» και τα αρχεία GIF θα συνεχίσουν να είναι διαθέσιμα και διαμοιράσιμα σε διαδικτυακές πλατφόρμες.
Πολλές διαδικτυακές πλατφόρμες δε θα επηρεαστούν
Το κείμενο διευκρινίζει επίσης ότι η ανάρτηση έργων σε διαδικτυακές εγκυκλοπαίδειες με μη εμπορικό τρόπο, όπως για παράδειγμα στη Wikipedia, ή πλατφόρμες ανοιχτού («open source») λογισμικού, όπως το GitHub, θα εξαιρούνται αυτόματα. Οι καινοφυείς πλατφόρμες θα υπόκεινται σε ελαφρύτερες υποχρεώσεις από αυτές που θα έχουν οι πιο γνωστές.
Ισχυρότερα διαπραγματευτικά δικαιώματα για δημιουργούς και ερμηνευτές
Οι δημιουργοί και οι ερμηνευτές θα μπορούν να διεκδικήσουν πρόσθετες αμοιβές από τους διανομείς που εκμεταλλεύονται τα δικαιώματά τους όταν η ανταμοιβή που συμφωνήθηκε αρχικά είναι δυσανάλογα χαμηλότερη από τα κέρδη που αποκομίζει ο διανομέας.
Στήριξη της έρευνας σε τεχνολογίες αιχμής και προστασία της παράδοσης
Η συμφωνία στοχεύει να διευκολύνει τη χρήση υλικού που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας για ερευνητική χρήση μέσω εξόρυξης κειμένου και δεδομένων, καταργώντας έτσι ένα σημαντικό ανταγωνιστικό μειονέκτημα που αντιμετωπίζουν οι Ευρωπαίοι ερευνητές. Τονίζεται δε ότι οι περιορισμοί χρήσης πνευματικής ιδιοκτησίας δεν θα εφαρμόζονται όσον αφορά υλικό που χρησιμοποιείται για εκπαιδευτικούς σκοπούς.
Τέλος, η οδηγία επιτρέπει επίσης τη δωρεάν χρήση προστατευόμενου περιεχομένου για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Έργα που δεν είναι πλέον διαθέσιμα στο εμπόριο μπορούν να χρησιμοποιηθούν ελεύθερα σε περίπτωση που δεν υφίσταται κάποιος οργανισμός για τη συλλογική διαχείρισή τους για να εκδοθεί σχετική άδεια.
Πώς αυτή η συμφωνία αλλάζει την υπάρχουσα κατάσταση
Προς το παρόν, οι εταιρείες του διαδικτύου έχουν ελάχιστα κίνητρα να υπογράψουν δίκαιες συμβάσεις με τους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων, καθώς δεν θεωρούνται υπεύθυνες για το περιεχόμενο που αναρτούν οι χρήστες τους. Η μόνη τους υποχρέωση είναι να αφαιρούν περιεχόμενο που καταπατά πνευματικά δικαιώματα όταν ο κάτοχός τους το ζητήσει.
Αυτή η πρακτική ωστόσο είναι επίπονη για τους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων και δεν τους εγγυάται δίκαιη ανταμοιβή. Καθιστώντας τις εταιρείες του διαδικτύου υπεύθυνες, θα ενισχυθεί η δυνατότητα των κατόχων πνευματικών δικαιωμάτων (κυρίως μουσικών, ερμηνευτών και σεναριογράφων, καθώς και εκδοτών ειδήσεων και δημοσιογράφων) να διεκδικήσουν δίκαιες συμβάσεις και κατά συνέπεια δίκαιες αμοιβές για την ψηφιακή εκμετάλλευση του υλικού τους.