Επιστρέφουν τα κλεμμένα αρχαία από τους ναζί

Είκοσι έξι αρχαιότητες που είχαν κλαπεί από την Κνωσό στη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής και εντοπίστηκαν στη Βιέννη επιστρέφουν πίσω στην Κρήτη. Πρόκειται για τον τέταρτο επαναπατρισμό κλεμμένων αρχαιοτήτων από την Αυστρία μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι αρχαιότητες θα μεταφερθούν αεροπορικώς στην Ελλάδα, με τελικό προορισμό το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Σε αυτές περιλαμβάνονται: έντεκα αρχαία αντικείμενα της μινωικής εποχής (οκτώ πήλινα αγγεία, ένα θραύσμα αγγείου, ένα λίθινο αγγείο και ένα επιτραπέζιο λυχνάρι), πέντε πήλινα αγγεία και δύο λυχνάρια της κλασικής –ελληνιστικής περιόδου, τέσσερα θραύσματα πήλινων ειδωλίων, μία πήλινη ψήφος, ένα πήλινο σφονδύλι, μια οστέινη περόνη και ένα λίθινο αντικείμενο που φέρει οπές.
Δράστης της αρπαγής ήταν ο Γερμανός στρατηγός Julius Ringel. Σύμφωνα με το υπουργείο Πολιτισμού, ο Ringel έδρασε στο Στρωματογραφικό Μουσείο και τη Βίλα Αριάδνη, στην Κνωσό, παραχώρησε δε τις κλεμμένες αρχαιότητες στο Πανεπιστήμιο του Graz, πριν από το 1945.
Είναι γνωστό πως στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου πολλές κλεμμένες αρχαιότητες από τις κατεχόμενες χώρες της Ευρώπης μεταφέρθηκαν στην Αυστρία. Σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο ΥΠΠΟ, τον Ιούλιο του 2014, με αφορμή τον επαναπατρισμό από τη Γερμανία 10.000 νεολιθικών οστράκων που ήταν προϊόν παράνομης ανασκαφής στη θέση Μαγούλα Βισβίκη, η τότε επικεφαλής της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών (ΔΤΠΠΑ), Σουζάννα Χούλια Καπελώνη, σημείωσε χαρακτηριστικά:
«Οι κλοπές προωθούνταν προς τη διεθνή αγορά της Τέχνης και τους ιδιώτες συλλέκτες μέσω ενός δικτύου μεσαζόντων-dealers, ενώ τα ευρήματα των ανασκαφών μέσω του Ιδρύματος Rosenberg, το οποίο συνεργαζόταν με το Ιδρυμα Goering, προωθούνταν προς τα μουσεία, μεταξύ των οποίων και το Μουσείο του Χίτλερ στο Linz της Αυστρίας».
Πώς φτάσαμε όμως στην εξιχνίαση της νέας υπόθεσης; Η ταύτιση των είκοσι έξι αρχαιοτήτων έγινε κατά τη διάρκεια πρόσφατων εργασιών του Πανεπιστημίου του Graz που αφορούσε την καταγραφή και τεκμηρίωση των αρχαίων αντικειμένων που συνδέονται με τις δραστηριότητες των ναζί. Ακολούθως «το Πανεπιστήμιο εξέφρασε εγγράφως προς το υπουργείο Πολιτισμού την πρόθεσή του να επιστρέψει τις κλαπείσες αρχαιότητες στην Ελλάδα». Η τελετή επαναπατρισμού των αρχαιοτήτων πραγματοποιείται σήμερα στην ελληνική πρεσβεία στη Βιέννη, παρουσία της γενικής γραμματέως του υπ. Πολιτισμού, Μαρίας Βλαζάκη, και της προϊσταμένης της Διεύθυνσης Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων, Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών, Βασιλικής Παπαγεωργίου.
Είκοσι έξι υποθέσεις επαναπατρισμού
Η αναζήτηση των αρχαιοτήτων που λεηλατήθηκαν στη διάρκεια της Κατοχής από τα γερμανικά, τα ιταλικά αλλά και τα βουλγαρικά στρατεύματα ερευνάται από την παραπάνω διεύθυνση του υπουργείου Πολιτισμού. Οι απώλειες στο πολιτιστικό απόθεμα της χώρας περιλαμβάνονται σε τόμο που εκδόθηκε το 1946, με τίτλο: «Ζημίαι των αρχαιοτήτων εκ του Πολέμου και των Στρατών Κατοχής».
Από το 1947 μέχρι το 2014 ολοκληρώθηκαν 26 υποθέσεις επαναπατρισμού. Στις υποθέσεις αυτές περιλαμβάνονται: 1.158 αντικείμενα, 41 κιβώτια εβραϊκών χειρογράφων, ευρήματα νεολιθικής ανασκαφής (Μαγούλα Βισβίκη) και ευρήματα παλαιολιθικής περιόδου (σπήλαιο Σεϊντί, Κωπαΐδα). Σημειώνεται, επίσης, πως «σε 12 περιπτώσεις τα αρχαία επέστρεψαν από τη Γερμανία, σε τρεις από την Αυστρία, τρεις από την Ελβετία, δύο από την Ιταλία, δύο από τις ΗΠΑ, δύο από τη Μ. Βρετανία και, τέλος, μία περίπτωση αφορά στην Αυστραλία και μία στη Βουλγαρία».
Στα 1.158 αρχαία που επαναπατρίστηκαν χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι ένα γυναικείο άγαλμα ρωμαϊκών χρόνων που αρπάχτηκε από τη Θεσσαλονίκη για να κοσμήσει το προσωπικό Μουσείο του Χίτλερ (πρόκειται για τον πρώτο επαναπατρισμό ελληνικής αρχαιότητας που έγινε το 1947), ο Λέων των Κυθήρων (1957), χάλκινο ειδώλιο ιππέως που είχε κλαπεί από τη Σάμο (1969), κ.ά.