Τι κρύβουν τα ονόματα των ελληνικών πόλεων;

Ποια πόλη πήρε το όνομά της από μια νύμφη που πνίγηκε στο ποτάμι παίζοντας με το τόπι της; Ποιος είναι ο Χάνδακας; Γιατί το όνομα «Τρίκαλα» δεν είναι αυτό που νομίζετε και ποιες θεότητες της αρχαιότητας συνδέονται με τα σημερινά τοπωνύμια; Είναι ώρα να μάθετε πού οφείλουν τις ονομασίες τους οι δέκα μεγαλύτερες ελληνικές πόλεις.

Αθήνα
Εν πολλοίς γνωστός ο μύθος της ονοματοδοσίας της ελληνικής πρωτεύουσας, θέλει την θέα Αθηνά να «μονομαχεί» με τον θεό Ποσειδώνα για την προστασία της πόλης. Συγκεκριμένα, ο βασιλιάς Κέκροπας αποφάσισε κάποτε να αλλάξει το όνομα της πόλης του και κάλεσε τους ολύμπιους θεούς να προσφέρουν από ένα δώρο στους κατοίκους, με βάση το οποίοι οι τελευταίοι θα διάλεγαν τον προστάτη τους. Η Αθηνά φύτεψε μια ελιά ενώ ο Ποσειδώνας άνοιξε με την τρίαινά του μια πηγή με αλμυρό νερό. Οι κάτοικοι ψήφισαν την ελιά ως καλύτερο δώρο και έκτοτε ονομάστηκαν Αθηναίοι.

Θεσσαλονίκη
Σε μια… γοργόνα οφείλει το όνομά της η συμπρωτεύουσα, και συγκεκριμένα την ετεροθαλή αδερφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, την οποία ο θρύλος «μεταμόρφωσε» σε γοργόνα – εκείνη που ρωτούσε τα πλοία αν ζει ο αδερφός της. Στην πραγματικότητα, η Θεσσαλονίκη υπήρξε σύζυγος του Κάσσανδρου, του ιδρυτή της πόλης, που έδωσε στον οικισμό το όνομά της.

Πάτρα
Τρεις οικισμοί υπήρχαν στην αρχαιότητα στην περιοχή όπου σήμερα απλώνεται η πόλη της Πάτρας: Η Αρόη, η Ανθεία και η Μεσσάτις. Η ελληνική μυθολογία θέλει τον Πατρέα, έναν Αχαιό από τη Λακωνία, να μετοικεί στην Αρόη. Σταδιακά, ένωσε τους τρεις οικισμούς και τους έδωσε το όνομά του: «Πάτραι».

Λάρισα
Πολλές είναι οι θεωρίες για την προέλευση του ονόματος της θεσσαλικής πρωτεύουσας. Μία από αυτές τη σχετίζει με τη νύμφη Λάρισα, που έπαιζε στους όχθες του Πηνείου αλλά γλύστρισε και πνίγηκε στα νερά του, γι’ αυτό και οι κάτοικοι την τίμησαν δίνοντας το όνομά της στην πόλη τους. Υπάρχουν και οι εκδοχές που θέλουν το όνομα να οφείλεται στην σύζυγο του Ποσειδώνα, Λάρισα, ή στον Λάρισο, γιο του Πελασγού, γενιά που θεωρείται πως ίδρυσε την πόλη. Ετυμολογικά, η Λάρισα συνδέεται πιθανότητα με τη λέξη «λάας» που σημαίνει πέτρινη ακρόπολη – από αυτή τη λέξη προέρχεται και ο «λαός».

Ηράκλειο
Στην αρχαιότητα, Ηράκλειο ονομαζόταν το επίνειο της Κνωσού, όνομα που δόθηκε προς τιμήν του Ιδαίου Ηρακλή, ενός από τους πέντε μηθικούς Κουρητές που φρόντισαν τον νεογέννητο Δία. Στη συνέχεια της Ιστορίας, το λιμάνι άλλαξε όνομα και αποκαλείτο Χάνδακας, μέχρι τα νεότερα χρόνια, οπότε και αποφασίστηκε η επαναφορά του αρχαίου ονόματος.

Βόλος
Ο Φόλος, ένας πλούσιος γαιοκτήμονας της θεσσαλικής μυθολογίας και ο Βόλος, μια σλαβική θεότητα της γης είναι οι δύο μυθικές μορφές που διεκδικούν την «πατρότητα» του ονόματος της πόλης. Ωστόσο, η πραγματική προέλευση είναι πιο «πεζή»: Είναι πιθανότατα παραφθορά του ονόματος της αρχαίας Ιωλκού ή της ιταλικής λέξης «golfo», που σημαίνει «κόλπος».

Ιωάννινα
Κανείς δεν γνωρίζει με σιγουριά σε ποιον Ιωάννη οφείλουν το όνομά τους τα Γιάννενα, αλλά υπάρχουν διάφορες θεωρίες: Μία από αυτές συνδέει το όνομα με τους Ιωαννίτες ιππότες που κάποτε φιλοξενήθηκαν στο φρούριο της περιοχής. Υπάρχει επίσης η εκδοχή που θέλει κάποιον Ιωάννη να αποτελεί τον πρώτο οικιστή της πόλης, καθώς και την Μονή του Ιωάννη του Προδρόμου, στα ερείπια της οποίας στεγάστηκε το Δημοτικό Μουσείο της πόλης, να σχετίζεται με τα «βαφτίσια» του οικισμού. Για πρώτη φορά, σε επίσημα έγγραφα, πάντως, το όνομα «Ιωάννινα» αναφέρθηκε σε χριστιανική σύνοδο του 9ου αιώνα.

Τρίκαλα
Για μία νύμφη χτίστηκε κάποτε αυτή η θεσσαλική πόλη. Η νύμφη ήταν κόρη του Πηνειού και ονομαζόταν Τρίκκη. Προς τιμήν της, οι κάτοικοι της νέας πολιτείας ονομάστηκαν Τρικκαίοι και η πόλη Τρίκαλα. Η Τρίκκη υπήρξε θεότητα της Υγείας.

Χαλκίδα
Δύο είναι οι θεωρίες για την προέλευση του ονόματος της Χαλκίδας: Η μία την σχετίζει με την «χάλκη», ένα πορφυρούχο κοχύλι της περιοχής από όπου οι Φοίνικες προμηθεύονταν την πορφύρα. Η άλλη έχει και πάλι να κάνει με τον υλικό πλούτο της περιοχής, καθώς στην αρχαιότητα, τα μεταλλεία χαλκού αποτελούσαν σημαντική πηγή εισοδήματος για τους κατοίκους.

Σέρρες
«Σιροπαίονες» ονόμασε τους κατοίκους των σημερινών Σερρών ο Ηρόδοτος, κάνοντας λόγο για μια πόλη στην αρχαία Παιονία με το όνομα Σίρις. Σταδιακά, το όνομα έγινε Σίρα, Σίραι και τελικά, Σέρραι στην καθαρεύουσα. Όταν υιοθετήθηκε η δημοτική, η πόλη πήρε την σημερινή της ονομασία, Σέρρες.