Το ιστορικό «αρχείο της Μακεδονίας» ανοιχτό προς τους πολίτες

Ανάμεσα σε αρχεία παλιών σχολείων, ληξιαρχικά βιβλία, καταλόγους παλιών κοινοτήτων που έχουν καταργηθεί αναζητούν τις ρίζες τους, το τελευταίο χρονικό διάστημα, πολίτες που ενδιαφέρονται για τη γενεαλογική έρευνα.

"Το ενδιαφέρον αυτό έχει προκύψει πρόσφατα από μια κατηγορία κοινού που προσπαθεί να βρει τους προγόνους του", επισημαίνει στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο διευθυντής του Ιστορικού Αρχείου Μακεδονίας (περιφερειακής υπηρεσίας των αρχείων του κράτους) και πρόεδρος της Ελληνικής Αρχειακής Εταιρείας Νέστωρ Μπαμίδης.

"Αυτή η προσωπική αναζήτηση για ένα ή περισσότερα συγκεκριμένα πρόσωπα είναι μια αρκετά δύσκολη διαδικασία γιατί γενικά στην Ελλάδα και τη Μακεδονία, την οποία γνωρίζουμε καλύτερα, σε πολλές περιπτώσεις δεν σώζονται πολύ παλιά αρχεία τέτοιου τύπου με πληροφορίες από αρχεία κοινοτήτων, ή αρχεία ενοριών.

Παρ΄ όλα αυτά υπάρχουν άνθρωποι που φτάνουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα", τονίζει χαρακτηριστικά.

Ο κ. Μπαμίδης, αναφέρει ότι το κατώφλι του Ιστορικού Αρχείου Μακεδονίας περνούν δύο ακόμη κατηγορίες ανθρώπων: φοιτητές και σπουδαστές που κάνουν εργασίες αλλά και πολίτες που ζητούν αποδεικτικά στοιχεία για μια διαθήκη, ή ένα συμβόλαιο.

"Οι φοιτητές, ερευνητές και σπουδαστές για λόγους σύνταξης μιας εργασίας, αναζητούν τις πρωτότυπες πληροφορίες για το θέμα που τους ενδιαφέρει. Προέρχονται, δε, από ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών ειδικοτήτων.

Άλλοι είναι ιστορικοί, άλλοι κοινωνιολόγοι, νομικοί, ή χημικοί διότι το υλικό που υπάρχει στο αρχείο προέρχεται από ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών του δημοσίου τομέα, που διατηρούσαν διαφορετικών ειδών πληροφορίες για διαφορετικά αντικείμενα.

Επιπλέον, στο Αρχείο έρχονται πολίτες που στην προσπάθειά τους να προασπίσουν κάποιο έννομο συμφέρον τους, αναζητούν κάποια στοιχεία για αποδεικτικούς λόγους, για παράδειγμα μια διαθήκη, ένα συμβόλαιο, ή ένα δικαστικό έγγραφο", προσθέτει.

Αρχειακό υλικό από την οθωμανική διοίκηση και τη γενική διοίκηση Μακεδονίας - Θράκης

Στο Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας, άλλωστε, βρίσκεται ένας τεράστιος όγκος αρχειακού υλικού που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, το αρχείο της οθωμανικής διοίκησης που σώζεται στη Θεσσαλονίκη, σημαντικά αρχεία της γενικής διοίκησης Μακεδονίας - Θράκης, δηλαδή της πρώτης ελληνικής διοίκησης που εγκαταστάθηκε μετά την απελευθέρωση της πόλης και προγόνου του υφυπουργείου Μακεδονίας - Θράκης, καθώς και υλικό από σχολεία, δικαστήρια, την αστυνομία, το λιμεναρχείο, τα τελωνεία και πολλούς ακόμη φορείς.

Ειδικότερα, στο αρχείο της οθωμανικής διοίκησης περιλαμβάνονται κτηματολογικά, φορολογικά και άλλα στοιχεία από το 1700 περίπου, κυρίως, όμως, από το 1850 μέχρι το 1912, την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Σε ό,τι αφορά τα αρχεία της γενικής διοίκησης Μακεδονίας - Θράκης εκεί καταλήγει το αρχειακό υλικό των φορέων, οι οποίοι κρίνουν ότι δεν τους χρειάζεται πλέον.

"Aυτά είναι δημόσια αρχεία. Η πρόσβαση στο κοινό είναι κατ΄ αρχήν ελεύθερη.

Οποιοσδήποτε πολίτες μπορεί να έρθει να ψάξει κάτι που τον ενδιαφέρει για οποιοδήποτε λόγο.

Οι δυνατότητες που του δίνουμε, πέρα από τη βοήθεια των συναδέλφων στο αναγνωστήριο, είναι να έχουμε ευρετήρια και καταλόγους, παραδοσιακά και ηλεκτρονικά, που είναι στη διάθεσή του για αναζήτηση.

Έτσι, με τη βοήθειά μας μπορεί να βρει είτε το πρωτότυπο, είτε το ψηφιακό αντίγραφο του υλικού από το πρωτότυπο που τον ενδιαφέρει και να τα συμβουλευτεί", σημειώνει και διευκρινίζει ότι μέρος του υλικού αυτού είναι ψηφιοποιημένο και προσβάσιμο εδώ.

Μεγάλο ενδιαφέρον στην ψηφιακή εποχή για την προτυποποίηση του αρχειακού υλικού

"Σήμερα, με τα ηλεκτρονικά μέσα αναζήτησης και τα ηλεκτρονικά ευρετήρια, είναι μεγάλο το ενδιαφέρον από τους φορείς και τους συναδέλφους για την προτυποποίηση του αρχειακού υλικού, ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να εντοπίζουν εύκολα αυτό που ψάχνουν, να επικοινωνούν και να μιλούν για τα ίδια πράγματα", υπογραμμίζει ο κ. Μπαμίδης, με αφορμή το εργαστήριο Αρχειακών Προτύπων, που διοργανώνουν απόψε το Πολιτιστικό Ίδρυμα του Ομίλου Πειραιώς και η Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία, στο Συνεδριακό Κέντρο της Τράπεζας Πειραιώς στη Θεσσαλονίκη.

Όπως εξηγεί, το πρότυπο περιγραφής είναι ουσιαστικά οι πληροφορίες που πρέπει να συνοδεύουν ένα αρχείο, ώστε αυτός που ενδιαφέρεται να το αναζητήσει, να μπορεί να αντιληφθεί εκ των προτέρων τι περιέχει.

"Γενικά υπάρχει το Διεθνές Πρότυπο Αρχειακής Περιγραφής και άλλα πρότυπα που περιγράφουν τους παραγωγούς αρχειακού υλικού, ή τους φορείς διατήρησης αρχειακού υλικού και τις λειτουργίες, δραστηριότητες από τις οποίες παράγεται το αρχειακό υλικό. Μέσω της προτυποποίησης δίνουμε ένα τίτλο, μια περιγραφή του περιεχομένου, χρονολογίες που καλύπτει το υλικό και έναν κωδικό ο οποίος εφεξής θα χαρακτηρίζει το συγκεκριμένο αρχείο", προσθέτει.

Σε ό,τι αφορά τις ειδικότητες των ανθρώπων που ασχολούνται με τον κλάδο, επισημαίνει ότι σε αυτές περιλαμβάνονται αρχειονόμοι, ταξινόμοι, συντηρητές αρχειακού υλικού, βιβλιοθηκονόμοι, ή και ιστορικοί από διάφορους φορείς.

Ενδεικτικά, ανέφερε, ότι στο εργαστήριο, το οποίο διοργανώνεται φέτος για δεύτερη φορά, συμμετέχουν ειδικοί, από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, πανεπιστημιακοί, από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και τις πανεπιστημιακές του βιβλιοθήκες, από το Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης, το αρχείο του Δήμου Καλαμαριάς, το φωτογραφικό μουσείο, το βυζαντινό μουσείο κ.α.

Ειδικά για το είδος του αρχειακού υλικού διευκρινίζει ότι "μπορεί να είναι οτιδήποτε, κλασσικά έγγραφα, χειρόγραφα, χάρτες, σχέδια, βίντεο, ηχητικά αρχεία, ανάλογα με την δραστηριότητα του κάθε φορέα.

Για παράδειγμα, το αρχείο της ΕΡΤ είναι κυρίως ήχος και εικόνα, καθώς αυτού του τύπου είναι η δραστηριότητα της ΕΡΤ και γίνονται καταγραφές αυτού του είδους. Εξάλλου, η πολεοδομία έχει υλικό που αποτελείται από χάρτες και σχεδιαγράμματα, γιατί η δραστηριότητα που αναπτύσσει καταγράφει τέτοιου τύπου πληροφορίες".